CUMHURİYET DÖNEMİ'NDE HALK ŞİİRİ

Dönemin Genel Özellikleri

• Bu dönemde halk şairleri, geleneksel usta–çırak ilişkisi içerisinde yetişmiş, edebi birikimlerini sözlü kültür aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarmışlardır.

• Genel anlamda saz eşliğinde şiir söyleme geleneğini sürdürmüşler; sözlü şiir icrası halkla doğrudan iletişim kurma biçimi olarak öne çıkmıştır.

• Bununla birlikte, saz çalmadan yalnızca şiir yazan halk şairleri de bu dönemde edebi üretimde bulunmuşlardır.

• Dönemin şairleri, geleneksel temaların yanı sıra sosyal, siyasal ve bireysel güncel konuları da eserlerine yansıtarak halkın gündemini dile getirmişlerdir.

• Divan edebiyatının biçim ve içerik yönündeki etkisi bu dönemde oldukça sınırlı kalmış; şiir dilinde Farsça ve Arapça kelimelerin kullanımı önemli ölçüde azalmış, daha yalın ve doğal bir Türkçe tercih edilmiştir.

Dönemin Temsilcileri

Şeref Taşlıova

• Sanatçı, Kars yöresinden yetişmiş güçlü bir âşıktır ve âşıklık geleneğinin temel unsurlarına derinlemesine hâkimdir.

• Âşık karşılaşmalarındaki ustalığı ve doğaçlama yeteneğiyle ön plana çıkar; iki yüzden fazla âşık makamını bilmesi, onun bu gelenekteki yetkinliğini ortaya koymaktadır.

• Şiirlerinde aşk, tabiat, gurbet, hasret ve sosyal meseleler gibi temaları işlemiştir.

• Saz üzerindeki hâkimiyeti ve güçlü irticali (doğaçlama) yeteneği, sanatsal kimliğinin önemli özelliklerindendir.

• UNESCO tarafından “Yaşayan İnsan Hazineleri” listesine dahil edilmiştir. Aynı zamanda Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı (TÜRKSAV) tarafından Türk Dünyası Hizmet Ödülü ile onurlandırılmıştır.

• Binlerce şiirin yanı sıra çeşitli halk hikâyeleri de derleyip anlatmış; böylece hem şair hem de halk hikâyesi anlatıcısı olarak âşıklık geleneğine katkı sunmuştur.

• Televizyon programlarında ve farklı mecralarda âşıklık geleneğine dair gerçekleştirdiği söyleşilerle geniş kitlelere ulaşmıştır.

• Tüm şiirlerini “Gönül Bahçesi” adlı eserinde toplamıştır.

Eserleri

Ben Bir Şeyda Bülbül
Güzel Görünür
Gel
Gönül Bahçesi

Neşet Ertaş

• Halk müziği ve sözlü gelenek içerisinde "Bozkırın Tezenesi" unvanıyla anılan sanatçı, Türkiye halk edebiyatı ve müzik kültüründe önemli bir yer edinmiştir.

• Âşık Veysel'in şiirsel üslubundan ve düşünce dünyasından etkilenmiş; sözlü halk şiiri geleneğini özgün tarzıyla devam ettirmiştir.

• Hem saz icracılığı hem de güfte yazarlığı bakımından üstün bir yetkinlik sergileyerek, Anadolu müziğinin belleğinde kalıcı izler bırakmıştır.

• Eserlerinde özellikle sevgiliye duyulan aşk, ayrılık ve özlem gibi bireysel temalar ön plana çıkar.

• Abdallık geleneğinin (tasavvufi halk şiiri anlayışı) son temsilcileri arasında kabul edilir.

• Babası Muharrem Ertaş’ın icra ettiği müzikal geleneği yaşatmış ve onun tarzını günümüze taşımıştır.

• Bozlak formunun modern dönemdeki en önemli temsilcilerinden biridir.

• Bazı şiirlerinde “Garip” mahlasını kullanmıştır.

• Kültür ve sanat alanında kendisine sunulan “Devlet Sanatçısı” unvanını kabul etmeyerek, mütevazı ve halktan yana duruşunu korumuştur.

Eserleri  

Kesik Çayır
Kendim Ettim Kendim Buldum
Yalan Dünya
Tatlı Dile Güler Yüze
Zahidem
Neredesin Sen
Gönül Dağı

Abdurrahim Karakoç

• Sanatçının eserlerinde politik taşlama önemli bir yer tutar; sosyal ve siyasal eleştirileri, halk şiirine özgü biçim ve imgelerle ustalıkla yansıtır.

• Serbest vezinli şiir örnekleri sınırlı sayıda olup, genel itibariyle halk şiiri geleneğine bağlı kalarak şiirlerini hece ölçüsüyle kaleme almıştır.

• Şiirlerinde millî değerler ve vatan sevgisi ön planda yer almakta olup, sanat yaşamının ilerleyen dönemlerinde İslâmî dünya görüşü belirgin bir söylem hâline gelmiştir.

• Yer yer mahallî ağız özelliklerini ve yerel deyimleri kullanarak hem halkla güçlü bir bağ kurmuş hem de şiirine özgünlük katmıştır.

• Eserlerinde işlenen başlıca temalar; âşık tipolojisi, vatan sevgisi ve toplumsal çözülme/sorunlar olarak öne çıkmaktadır.

Eserleri  

Vur Emri
Eli Kulakta
Unutursun
Kan Yazısı
Hasan'a Mektuplar
Gök Çekimi
Haber Bülteni
Dosta Doğru

Murat Çobanoğlu

• Sanatçı, âşık edebiyatı geleneği içerisinde özellikle atışma (karşılıklı şiir söyleme) alanında üstün yeteneğiyle tanınan bir ustadır.

• Bugüne dek üç bine yakın şiir kaleme alarak oldukça verimli bir edebi üretim gerçekleştirmiştir.

• Türkülü hikâye anlatıcılığı, sanatçının anlatım biçimi açısından önemli bir yer tutar; bu yönüyle hem halk hikâyeciliğini hem de müziği ustaca harmanlamıştır.

• Eserlerinin tematik yapısında; sosyal eleştiri, toplumsal hiciv, nasihat, doğa sevgisi, toplumsal meseleler ve vatan sevgisi ön plandadır.

• Sazı, sözü ve sesiyle geniş halk kitlelerine ulaşmayı başarmış ve bu yönüyle çağdaş halk ozanlığına önemli katkılar sunmuştur.

• Sanat yaşamını sürdürdüğü Kars ilinde (bu il doğumlu) bir âşık kahvesi işleterek geleneğin yaşatılmasına katkı sağlamıştır.

• "Kiziroğlu" türküsünün Türkiye genelinde tanınıp sevilmesinde büyük rol oynamıştır.

• Kendi memleketinde adına düzenlenen bayramlar ve anma etkinlikleri, sanatçının toplumsal hafızadaki güçlü yerini ortaya koymaktadır.

Eserleri

Öğretmen
Cumhuriyet Destanı
Yaradan
Dertli Bülbül

Feymani

• Sanatçı, kaleme aldığı şiirlerinde “Çoban Osman” mahlasını kullanmıştır.

• Şiirlerinde özellikle Karacaoğlan’ın izleri görülmekte olup, halk edebiyatı geleneğini yaşatma noktasında önemli bir temsilcidir.

• Rüyasında gördüğü koyu yeşil elbiseli bir zatın ona "Feymani" diye seslenmesi sonucunda bu ismi mahlas olarak kullanır.

• Âşık atışmaları alanında sergilediği yüksek performans, onun sözlü gelenekteki yerini pekiştirmiştir.

• Eserlerini “Ahu Gözlüm” adlı kitapta toplu olarak yayımlayarak edebi mirasını yazılı kültüre aktarmıştır.

• Halk arasında “Çukurova yöresini anlatan şair” olarak anılan sanatçı, bölgeyi şiirsel betimlemelerle edebiyatımıza taşımıştır. Ayrıca Çukurova'da şiirleri bestelenen ilk âşık olma niteliğine de sahiptir.

• Şiirlerinde zaman zaman tasavvufi deyiş ve kavramlara da yer vermiştir. Aynı zamanda taşlamaları da meşhurdur.

• Usta bir halk ozanı olarak, hemen her konuda şiir yazma yetkinliğine sahiptir. Ama tabiat ve ormanın şiirlerinde ayrı bir yeri olmuştur.

• Koşma, semai ve varsağı gibi halk edebiyatı nazım biçimlerinde büyük başarı göstermiştir.

Eserleri

Mevlana
Ahu Gözlüm
Bugün Bayramdır
Anadolu
Elveda
Barışmam

Âşık Mahzuni Şerif

• Sanatçı, siyasi içerikli şiirler kaleme almış ve bu şiirleri saz eşliğinde icra etme geleneğini sürdürmüştür.

• Eserlerinde hümanist (insancıl) bir yaklaşım belirgin şekilde öne çıkar; sevgi, hoşgörü ve doğruluk gibi evrensel değerleri işlemiştir.

• Son derece üretken bir sanatçı olarak, yaklaşık dört yüz plak, elliyi aşkın kaset ve dokuz kitap yayımlamıştır.

• Halk şiiri geleneğine bağlı kalmakla birlikte, konuşma dilini şiirle harmanlayan özgün bir üslup geliştirmiştir.

• Şiirlerinde, toplumcu bir perspektifle halkın yaşadığı sıkıntılara dikkat çekmiş; şiirini toplumsal bir görev bilinciyle şekillendirmiştir.

Eserleri  

İşte Gidiyorum
Dom Dom Kurşunu
Bizden Geriler
Bu Mezarda Bir Garip Var
Yuh Yuh

Âşık Veysel Şatıroğlu

• Tüm şiirlerinde hece ölçüsünü tercih eden sanatçı, eserlerini yalın, duru ve anlaşılır bir Türkçeyle kaleme almıştır.

• Şiirlerini saz eşliğinde icra etmiş, halk şiiri geleneğini yaşatmıştır.

• Dil kullanımındaki ustalığı, şiirlerine teknik bakımdan gösterişsiz ama kusursuz bir yapı kazandırmıştır.

• Kaleme aldığı şiirlerde içtenlik, samimiyet ve insana yakın bir söyleyiş ön plandadır.

• Sanatçının edebiyatımıza kazandırılması sürecinde Ahmet Kutsi Tecer önemli bir rol oynamıştır.

• Ümit Yaşar Oğuzcan, şairin şiirlerini kitaplaştırarak geniş kitlelere ulaşmasına katkı sağlamıştır.

• Kendisi, Âşık edebiyatı geleneğinin son büyük temsilcileri arasında kabul edilmektedir.

• Köy Enstitüsü’nde saz öğretmenliği yaparak geleneksel kültürün kuşaklara aktarılmasında etkin olmuştur.

• Şiirlerinde koşma ve semai gibi halk edebiyatı nazım biçimlerini başarıyla kullanmıştır.

• Yunus Emre, Karacaoğlan ve Dadaloğlu’nun etkileri, sanatçının şiirlerinde belirgin şekilde hissedilmektedir.

• Tematik olarak; toprak sevgisi, Atatürk ve Cumhuriyet idealleri, yaşama sevinci, dinî ve tasavvufi duyarlılık öne çıkan başlıca konular arasında yer alır.

Eserleri

Uzun İnce Bir Yoldayım
Deyişler
Güzelliğin On Para Etmez
Dostlar Beni Hatırlasın
Sazımdan Sesler
Kara Toprak

Diğer Temsilciler

Âşık Dâimî
Davut Sulârî
Sefil Selimî
Yaşar Reyhânî
Ali İzzet Özkan