top of page

CUMHURİYET DÖNEMİ'NDE TİYATRO

Haldun Taner (1915-1986) 

 

• Modern Türk öykücülüğünün önemli temsilcilerinden biri olan sanatçı, aynı zamanda hikâye ve tiyatro yazarlığı alanlarında da etkili eserler vermiştir.

• Keskin gözlem gücü ve toplumsal olaylara duyarlılığıyla öne çıkan yazar, hikâyelerinde olay ve karakter çeşitliliği bakımından zengin bir yapı sunar.

• Sanatçı, yalnızca edebiyatla değil, aynı zamanda gazetecilik, köşe yazarlığı ve röportaj yazarlığı gibi çeşitli alanlarda da faaliyet göstermiştir.

• Türk edebiyatında epik tiyatro türünün ilk örneği olarak kabul edilen Keşanlı Ali Destanı adlı oyun, onun imzasını taşımaktadır.

• Eserlerinde, dönemin toplumsal dönüşümlerini, bireysel ve toplumsal sorunları ele alarak çağının tanığı olmuştur.

• "Devekuşu Kabare" tiyatrosunu dört arkadaşıyla birlikte kurarak, tiyatro alanında önemli bir yeniliğe öncülük etmiştir.

• "Sersem Kocanın Kurnaz Karısı" adlı tiyatro eseriyle Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü’ne,

• "On İkiye Bir Var" adlı hikâyesiyle Sait Faik Hikâye Armağanı’na,

• "Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu" adlı eseriyle ise uluslararası alanda birincilik ödülüne layık görülmüştür.

 

Tiyatroda Üç Dönem 

  

1. Dönem: Sanatçı, kurgusal derinliği ve sahne uyumu açısından başarılı oyunlar kaleme almıştır. Bu oyunlar arasında Huzur Çıkmazı, Fazilet Eczanesi, Günün Adamı, Lütfen Dokunmayın, Dışardakiler ve Dönerdi gibi eserler öne çıkmaktadır.

 

2. Dönem: Yazarın, epik tiyatro anlayışı doğrultusunda kaleme aldığı ve geleneksel tiyatro unsurlarını da barındıran oyunları arasında Keşanlı Ali Destanı, Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Zilli Zarife, Ay Işığında Şamata ve Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım gibi eserler bulunmaktadır.

 

3. Dönem: Yazar, kabare tiyatrosu türünde kaleme aldığı eserleriyle dikkat çeker. Bu doğrultuda ortaya koyduğu oyunlar arasında Yar Bana Bir Eğlence, Hayırdır İnşallah, Bu Şehr-i Sitanbul ki, Dün...Bugün, Vatan Kurtaran Şaban, Mevzumuz, Aşk û Sevda ve Dekorumuz Deniz Derya gibi yapıtlar yer almaktadır.

 

Eserleri 

​

  1. Keşanlı Ali Destanı-tiyatro 

  2. Günün Adamı-tiyatro 

  3. Hayırdır İnşallah-tiyatro 

  4. Fazilet Eczanesi-tiyatro 

  5. Marko Paşa-tiyatro 

  6. Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım-tiyatro 

  7. Ay Işığında Şamata-tiyatro 

  8. Dün...Bugün-tiyatro 

  9. Yar Bana Bir Eğlence-tiyatro 

  10. Huzur Çıkmazı-tiyatro 

  11. Zilli Zarife-tiyatro 

  12. Şişhaneye Yağmur Yağıyordu-hikâye 

  13. On İkiye Bir Var-hikâye 

  14. Kızıl Saçlı Amazon-hikâye 

  

Orhan Asena (1922-2001) 

 

• Toplumcu gerçekçi anlayışa sahip olan sanatçı, tiyatro alanında mitolojik unsurlardan yararlanarak geleneksel ile moderni harmanlayan bir anlatım benimsemiştir.

• Edebî kariyerine şiirle başlayan yazar, zamanla öykü ve tiyatro türlerinde de ürünler vererek çok yönlü bir yazınsal kimlik ortaya koymuştur.

• Psikolojik derinlik taşıyan bireysel meselelerle birlikte toplumsal yapıyı irdeleyen konulara ve yerel tarihten beslenen temalara eserlerinde yer vermiştir.

• Yerel, ulusal ve evrensel ölçekte farklı olay ve sorunları ele alarak geniş bir bakış açısıyla kaleme aldığı metinlerinde evrensel insanlık durumlarına vurgu yapmıştır.

• Birey ile toplum arasındaki çatışmayı, bireyin sisteme ve dayatmalara karşı geliştirdiği isyanı işleyerek, insanın içsel ve toplumsal mücadelesini odağa almıştır.

• "Tiyatro, tarihin düştüğü yerde başlar" sözüyle sanatçının tiyatroya verdiği önemi ve bu türe yüklediği tarihsel ve kültürel sorumluluğu açık biçimde ifade ettiği görülmektedir.

• "Atçalı Kel Mehmet" adlı tiyatro eseriyle Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) tarafından verilen başarı ödülüne layık görülmüştür.

​

Eserleri 

​

  1. Ölü Kentin Nabzı-tiyatro 

  2. Fadik Kız-tiyatro 

  3. Simavnalı Şeyh Bedrettin-tiyatro 

  4. Atçalı Kel Mehmet-tiyatro 

  5. Hürrem Sultan-tiyatro 

  6. Tohum ve Toprak-tiyatro 

  

Turan Oflazoğlu (1932-…) 

 

• Türk edebiyatının usta oyun yazarlarından biri olan sanatçı, Nietzsche, Kafka, Shakespeare ve Rilke gibi dünya edebiyatının önemli isimlerinden çeviriler yaparak kültürel birikimini farklı dillere ve düşünce dünyalarına açmıştır.

• Eserlerinde özellikle Osmanlı tarihine odaklanan tarihsel temaları işlemiş, geçmişin izlerini sahneye taşıyarak kültürel belleği canlandırmayı amaçlamıştır.

• Sanatçının tiyatro anlayışı, güçlü bir kuramsal ve uygulamalı altyapıya dayanmaktadır. Tiyatro kültürü sağlam temeller üzerine kuruludur; bu da eserlerinin hem yapısal hem de tematik açıdan derinlikli olmasını sağlamaktadır.

 

Eserleri 

​

  1. Deli İbrahim-tiyatro 

  2. Kösem Sultan-tiyatro 

  3. Keziban-tiyatro 

  4. Genç Osman-tiyatro 

  5. Elif Ana-tiyatro 

  6. Sokrates Savunuyor-tiyatro 

  7. 4.Murat-tiyatro 

  

Recep Bilginer (1922-2005) 

 

• Edebiyat serüvenine şiirle başlayan sanatçı, zamanla tiyatro alanında da kalem oynatmış ve bu türde çeşitli başarılar elde etmiştir. Aynı zamanda gazetecilik alanında da önemli katkılar sunmuş, bu alandaki birikimiyle edebi kimliğine farklı bir boyut kazandırmıştır.

• Eserlerinin odak noktasını toplumsal aksaklıklar, Anadolu'nun köy yaşamı ve bu coğgrafyada karşılaşılan sosyo-kültürel sorunlar oluşturmaktadır. Özellikle Güney Anadolu bölgesindeki köylerde yaşanan olayları yansıttığı eserlerinde, toplumsal gerçekliği eleştirisel bir üsupla işlemiştir.

• Sanatçının tiyatro alanındaki başarısı, Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü ve T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen "En İyi Tiyatro Yazarlığı" ödülleriyle taçlandırılmıştır.

 

Eserleri 

​

  1. Parkta Bir Sonbahar Günüydü-tiyatro 

  2. Ben Devletim-tiyatro 

  3. Yunus Emre-tiyatro 

  4. Sarı Naciye-tiyatro 

  5. İsyancılar-tiyatro 

  6. Zafer Yolunda 

 

Refik Erduran (1928-2017) 

 

• Gazeteci ve tiyatro yazarı kimliğiyle tanınan sanatçı, aynı zamanda köy temalı romanlar da kaleme almıştır.

• "Metamorfoz" adlı senaryosu, Atatürk ve toplum temalarını merkeze alan bir işleme sahip olup sinemaya uyarlanmıştır.

• Roman, tiyatro, eleştiri, fıkra ve gülmece gibi çeşitli türlerde eserler veren sanatçının yazınlı üretimi çok yönlülülüğüyle dikkat çeker.

• Sanatçının eserlerinde toplumsal düzenin iyileştirilmesi ve kadın gerçekliğinin anlaşılması amacı belirgin şekilde hissedilmektedir.

 

Eserleri 

​

  1. Kartal Tekmesi-tiyatro 

  2. Cengiz Han'ın Bisikleti-tiyatro 

  3. Karayar Köprüsü-tiyatro 

  4. Bir Kilo Namus-tiyatro 

  5. Uçurtmanın Zinciri-tiyatro 

  6. Deli-tiyatro 

  

Güngör Dilmen (1930-2012) 

 

• Şiirsel bir anlatım dili benimseyen sanatçı, eserlerini sağlam bir tiyatro tekniğiyle kurgulamıştır.

• Mitolojik ögelerden yararlanarak evrensel temaları işlerken, yerel bağlamı da korumayı başarmıştır.

• Türk edebiyatında "absürt tiyatro" (uyumsuzluk tiyatrosu) alanında dikkate değer ve öncü yapıtlar ortaya koymuştur.

• Eserlerinde tarihsel, çağdaş, güncel, bireysel ve toplumsal sorunlara değinmiş; çok katmanlı bir anlatım tercih etmiştir.

• Özellikle "Midas Üçlemesi" (Midas’ın Altınları, Midas’ın Kulakları, Midas’ın Kör Düğümü) ile tanınan sanatçı, bu yapıtlarında mitolojiyle çağdaş sorunları birleştirerek özgün bir tiyatro dili oluşturmuştur.

 

Eserleri 

  

  1. Deli Dumrul-tiyatro 

  2. Bağdat Hatun-tiyatro 

  3. Midasın Kör Düğümü-tiyatro 

  4. Midasın Altınları-tiyatro 

  5. Midasın Kulakları-tiyatro 

  6. Kurban-tiyatro 

  7. Aşkımız Aksarayın En Büyük Yangını-tiyatro 

  8. Ben Anadol-hikâye  

 

Turgut Özakman (1930-2013) 

 

• Günümüz tiyatrosu ve roman yazarları arasında yer alan sanatçı, eserlerinde çağdaş yaşantının izlerini taşır.

• Tiyatro metinlerinde, gündelik hayatın çeşitliliği, bireylerin yaşadığı mizahi durumlar ve kuşaklar arası çatışmalar ön plandadır.

• Romanlarında ise yakın tarih ve özellikle Kurtuluş Savaşı gibi milli mücadele dönemlerine yoğunlaşarak, geçmişin izlerini edebi bir anlatımla yeniden canlandırmıştır.

• Kaleme aldığı romanlar, sadece kurgu yönüyle değil, aynı zamanda tarihsel belge niteliği taşıyan içerikleriyle de dikkat çeker.

 

Eserleri 

  

  1. Diriliş-Çanakkale 1915-roman 

  2. Şu Çılgın Türkler-roman 

  3. Korkma İnsancıl Korkma-roman 

  4. Ah Şu Gençler-tiyatro 

  5. Töre-tiyatro 

  6. Duvarların Ötesi-tiyatro 

  7. Güneşte On Kişi-tiyatro 

  8. Pembe Evin Kaderi-tiyatro 

  9. Ocak-tiyatro 

  10. Paramparça-tiyatro 

  

Cevat Fehmi Başkurt (1905-1971) 

 

• Sanatçı, yapıtlarında bireyler arasındaki çatışmalara odaklanmış; bu temayı toplumsal boyutta ele alarak insan İlişkilerindeki gerilimleri irdelemiştir.

• Gazetecilik kimliği, sanatçının edebi kişiliği içinde baskın bir unsurdur ve yazın hayatındaki diğer türlerin önüne geçmektedir.

• "Küçük Şehir" adlı tiyatro eseriyle ödül almış, bu başarı sanatçının tiyatrodaki yerini pekistirmiştir.

• Yapıtlarında, güncel toplumsal sorunları, halkın duygu durumunu ve yaşanan hayal kırıklıklarını dramatik bir çerçevede işlemiştir.

• Tiyatro eserlerinde, karakterleri ahlaki açıdan sorgulayan ve değerlendiren eleştirisel bir perspektif benimsemiştir.

• Yazar, yapıtları yurt dışında sahnelenen ilk Türk tiyatro yazarı olması itibariyle Türk tiyatro tarihinde çağdaş ve uluslararası bir başarıya imza atmıştır.

 

Eserleri 

  

  1. Buzlar Çözülmeden-tiyatro 

  2. Büyük Şehir-tiyatro 

  3. Harputta Bir Amerikalı-tiyatro 

  4. Paydos-tiyatro 

  5. Küçük Şehir-tiyatro 

  

Muhsin Ertuğrul (1982-1979) 

 

• Tiyatro alanında önemli katkılarda bulunan sanatçı, yalnızca oyun yazarlığıyla değil aynı zamanda tiyatro üzerine kaleme aldığı düşünsel metinlerle de öne çıkmıştır.

• Batı tiyatrosunun Türkiye'de kurumsallaşması sürecinde öncü rol üstlenmiş, bu yönüyle tiyatro pratiğini hem içerik hem de yapısal düzeyde dönüştürmüştür.

• Bu sanatçı, çağdaş Türk tiyatrosunun kurucusu olarak kabul edilmekte; sahne estetiği, dramaturji anlayışı ve tiyatro eğitimi üzerine sunduğu katkılarla alana yön vermiştir.

 

Eserleri 

​

  1. Benden Sonra Tufan Olmasın 

  2. İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim 

  3. Renkli Fener 

  4. Yasin Efendi 

 

TİYATRO TERİMLERİ 

 

Adaptasyon, Aksiyon, Aktör, Aktris, Akustik, Antrakt, Bale, Darülbedayi, Dekor, Diksiyon, Diyalog, Doğaçlama, Drama, Göstermeci, Tiyatro, Dramaturg, Dramatize, Etmek, Dublör, Döşeme, Entrika, Epizot, Fars, Fasıl, Feeri, Figüran, Fuaye,  Gag, Gala, Jest, Kabare, Kanto, Konduit, Koro, Kostüm, Kulis, Melodram, Mizansen, Mimik, Monolog, Muhavere, Müzikal, Opera, Operet, Pandomim, Piyes, Perde, Reji, Rejisör, Repertuar, Replik, Revü, Rol, Sahne, Senaryo, Skeç, Suflör, Tablo, Temaşa, Temsil, Tirat, Trajik, Trajikomik, Tuluat. 

 

Üç Birlik Kuralı: Klasik tiyatroda uyulması gereken üç temel kural:

​

  1. Zaman Birliği: Olayın en fazla 24 saat içinde geçmesi.

  2. Yer Birliği: Olayın aynı yerde geçmesi.

  3. Olay Birliği: Eserin tek bir ana olay çevresinde gelişmesi.

bottom of page